Συμπληρώθηκαν ήδη περισσότερα από διακόσια χρόνια αφότου η Αυταδελφότης των Ζωσιμάδων, Αναστάσιος (1754- 1828), Νικόλαος (1758-1842), Θεοδόσιος (1760-1796) και Ζώης (1764-1828), εμφανίστηκε στα παιδευτικά δρώμενα των Ιωαννίνων.
Ήδη, από το 1792 συνέστησαν Κληροδότημα για τη στήριξη της Μπαλαναίας Σχολής και της διάδοσης των γραμμάτων στο δουλεύον τότε έθνος, από τον Μιχαήλ Ζωσιμά εγκατεστημένου και δραστηριοποιημένου στο Λιβόρνο. Κατά το διάστημα 1797-1815 η Αδελφότητα συντηρούσαν σχεδόν αποκλειστικά τη Μπαλαναία Σχολή, η οποία αποκτούσε ολοένα και περισσότερη φήμη, ενώ συχνά σε έγγραφα της περιόδου απαντάται ως «σχολείον λεγόμενον των Ζωσιμάδων…».
Παράλληλα, συμπληρώθηκαν και τα διακόσια χρόνια από την από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Η δημιουργία ισχυρών ηπειρωτικών παροικιών στο εξωτερικό και η σύνδεση της «δαιμόνιας» ελληνικής σκέψης με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, που πραγματώθηκε κυρίως στις Σχολές των Ιωαννίνων εμφανίζονται σε μια αγαστή συνεργασία, προκειμένου «..τα φώτα να λάμψωσιν ώστε η δουλεία εξ ανάγκης να παύση διότι επιστήμαι και τυραννία ποτέ δεν συγκατοικούσιν ομού…» [Κοραής]. Η μονογραφία του Στέφανου Ν. Μπέττη «Οι Ζωσιμάδες: και η συμβολή τους στη Νεοελληνική Αναγέννηση: (Η ζωή και το έργο τους)» εγκαινίασε την εκδοτική δραστηριότητα της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης, η οποία συνεχίζεται, αδιάκοπα, μέχρι και σήμερα. Το βιβλίο παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση, στις 8 Νοεμβρίου 1990, ημέρα Μνήμης Ζωσιμάδων και Εθνικών Ευεργετών, από τον τότε Πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου της Ζωσιμαίας, Κυρό Θεόκλητο και τη Διευθύντρια κ. Αικατερίνη Τζάννου.
Η ανέκδοτη εργασία του Στέφανου Μπέττη απέσπασε, το 1976, το Βραβείο Πολιτισμού και Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών επειδή «ο συγγραφεύς εκθέτει την ζωήν και την δράσιν των Ζωσιμαδών περιγράφει δε ιδιαιτέρως τι έπραξαν οι Ζωσιμάδες δια την Ελληνικήν Αναγέννησιν δια της ιδρύσεως σχολείων και της εκδόσεως βιβλίων…». Το ερευνητικό ενδιαφέρον του πονήσαντα την εργασία, για την ιστορία και τις μορφές του τόπου του, τον οδήγησε σε αναζητήσεις σε τοπικά Αρχεία, όπως της Ιεράς Μητρόπολης Ιωαννίνων, του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων, της Ζωσιμαίας Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Ιωαννίνων, κ.α.
Η ευρύτητα των θεμάτων του τον οδήγησε στα Αρχεία της Αθήνας, στο ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας, αλλά και στο ιστορικό Αρχείο της Βενετίας, σε μια «ιχνηλασία της εκτεταμένης και σε λαμπρότητα ασύγκριτης πνευματικής παράδοσης της πόλης μας», όπως ο ίδιος ο συγγραφέας γράφει χαρακτηριστικά. Το αρχειακό υλικό που ευρετηριάζεται, καλύπτει τις ποικίλες ενασχολήσεις της δραστήριας Αδελφότητας και, παράλληλα, ζητήματα της σύγχρονης πολιτικής, διπλωματικής και εκκλησιαστικής ιστορίας, τα όποια τέμνονται με τη ζωή τους και τα ενδιαφέροντα τους.
Το ερανισμένο υλικό θα πρέπει να θεωρηθεί ως βάση για τη γνώση, σχετικά με τους θεμελιωτές της νεότερης Παιδείας και Eπιστήμης του Έθνους, αλλά και της πνευματικής και οικονομικής δραστηριότητας του ελληνικού στοιχείου στους τόπους όπου αυτό δραστηριοποιήθηκε (Λιβόρνο, Τεργέστη, Ρωσία κλπ.). Με την φωτοτυπική τούτη επανέκδοση, λόγω εξαντλήσεως, της 1ης έκδοσης του έργου του Στέφανου Μπέττη, θεωρούμε ότι προσφέρεται τώρα στις νεότερες γενιές ένα χρήσιμο και απαραίτητο εργαλείο που ασφαλώς θα αποτελέσει αφετηρία για καινούριες, και με πολύπλευρο ενδιαφέρον και οπτικές, μελέτες γύρω από τα θέματα που διαπραγματεύεται και φυσικά τις μορφές των Ζωσιμάδων. Η επανέκδοση του έργου του Στ. Μπέττη αποτελεί την πρώτη, από μια σειρά εκδόσεων της Ζωσιμαίας, που προγραμματίζονται επί τη ευκαιρία της Επετείου για τα 200 χρόνια από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
