Έντονος προβληματισμός στους φορείς πρόληψης, καθώς τα στοιχεία για το 2024, καταγράφουν επιδείνωση σε βασικούς δείκτες, που αφορούν τη χρήση ουσιών και τις εξαρτητικές συμπεριφορές στους εφήβους 15-16 ετών – Καμπανάκι για τις επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία και εξέλιξη των «στεγνών» προγραμμάτων
Το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Σχεδία» νομού Ιωαννίνων, σε συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (Ε.Ο.Π.Α.Ε.), συμμετέχει ενεργά στην ανάδειξη της 26ης Ιουνίου – Παγκόσμιας Ημέρας Κατά των Ναρκωτικών – ως ημέρας επιστημονικού στοχασμού και κοινωνικής κινητοποίησης.
Η φετινή συγκυρία δε, είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς η πρόσφατη Πανελλήνια Έρευνα ESPAD 2024 καταγράφει επιδείνωση σε βασικούς δείκτες, που αφορούν τη χρήση ουσιών και τις εξαρτητικές συμπεριφορές στους εφήβους 15-16 ετών. Συγκριτικά με τις άλλες χώρες, που συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, τα ποσοστά στην Ελλάδα το 2024 παραμένουν ανησυχητικά υψηλά.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η αύξηση των δεικτών στα κορίτσια.
Για πρώτη φορά, τα κορίτσια στην Ελλάδα πλησιάζουν ή και ξεπερνούν τα αγόρια σε σημαντικούς δείκτες χρήσης ουσιών και εξαρτητικών συμπεριφορών:
• Χρήση κάνναβης: Το ποσοστό των κοριτσιών που έχουν κάνει χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά (11%) είναι πλέον σχεδόν ίδιο με αυτό των αγοριών (12%).
• Κατανάλωση αλκοόλ: Τα κορίτσια ξεπερνούν πλέον τα αγόρια και στην κατανάλωση αλκοόλ (86% αγόρια – 87% κορίτσια έχουν καταναλώσει αλκοόλ).
• Εισπνεόμενες ουσίες: Τα κορίτσια ξεπέρασαν τα αγόρια στη χρήση εισπνεόμενων ουσιών (13% κορίτσια – 9,3% αγόρια).
• Άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές: Σε συμπεριφορές όπως η υπερβολική ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα κορίτσια παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις.
Τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν ότι η πρόληψη πρέπει να σχεδιάζεται και να εφαρμόζεται με έμφασή και στα δύο φύλα, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα τα κορίτσια στην εφηβεία.
Τα ευρήματα
Συνοπτικά ευρήματα της ESPAD 2024 για την Ελλάδα, δείχνουν:
• 13% των 16χρονων έχουν κάνει χρήση τουλάχιστον μίας παράνομης ουσίας, κυρίως κάνναβης – ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 2019 (9,4%).
• 6,2% έχουν κάνει χρήση κάνναβης τον τελευταίο μήνα, ενώ 2% την έχουν δοκιμάσει σε ηλικία ≤13 ετών.
• Το 34% θεωρεί εύκολη την πρόσβαση σε κάνναβη – ποσοστό αυξημένο και πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (26%).
• Το 86% έχει καταναλώσει αλκοόλ, το 59% αναφέρει πρόσφατη χρήση, ενώ το 37% υπερβολική κατανάλωση σε μία μόνο περίσταση και 13% δηλώνουν μέθη.
• Το 54% έχει καπνίσει παραδοσιακά ή/και ηλεκτρονικά τσιγάρα, με το 19% να καπνίζουν καθημερινά.
• Το 15% έχει κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενων ψυχοδραστικών φαρμάκων.
• Το 36% έχουν παίξει/στοιχηματίσει χρήματα σε τυχερά παιχνίδια μέσα στον τελευταίο χρόνο, με 7% να εμφανίζουν ενδείξεις πιθανού εθισμού.
Επιστημονική και κοινωνική κινητοποίηση
Σε αυτό το πλαίσιο και σε μια περίοδο αυξημένων κοινωνικών και επιστημονικών απαιτήσεων διεξάγεται η φετινή 14η Πανελλήνια Συνάντηση Επιστημόνων Πρόληψης από 27 έως 29 Ιουνίου στην Αθήνα.
Εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες η συγκεκριμένη διοργάνωση αποτελεί έναν καθιερωμένο και θεσμικά κατοχυρωμένο χώρο επιστημονικής ανταλλαγής, διαλόγου και τεκμηρίωσης για το πεδίο της πρόληψης.
Οι Πανελλήνιες Συναντήσεις:
• ενισχύουν την επιστημονική τεκμηρίωση και αξιοπιστία των παρεμβάσεων πρόληψης
• συντελούν στη διάχυση νέας γνώσης, μεθοδολογιών και εργαλείων παρέμβασης
• δημιουργούν χώρο για κριτικό διάλογο, ανταλλαγή εμπειρίας και ερευνητική διασύνδεση
• προωθούν την εθνική επιστημονική συγκρότηση του πεδίου της πρόληψης έναντι συγκυριακών ή αποσπασματικών προσεγγίσεων
Το Κέντρο Πρόληψης «Σχεδία» Ιωαννίνων, με μακρά και ενεργή επιστημονική παρουσία στο πεδίο, έχει αναλάβει στο παρελθόν τη διοργάνωση της 5ης και της 10ης Πανελλήνιας Συνάντησης Φορέων Πρόληψης της Εξάρτησης, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διαμόρφωση και εδραίωση του θεσμού σε εθνικό επίπεδο.
Στη φετινή διοργάνωση το Κ.Π. «Σχεδία» θα συμμετάσχει με αναρτημένη ανακοίνωση και ομιλία σε «Στρογγυλό Τραπέζι» από τον επιστημονικό του διευθυντή, Καθηγητής Αγωγής Υγείας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Βασίλειο Κούτρα, ενισχύοντας τον επιστημονικό διάλογο και τη διασύνδεση με τις εθνικές στρατηγικές.
«Η πρόληψη είναι συλλογική επένδυση και το επιστημονικά τεκμηριωμένο έργο της είναι μακροχρόνιο, πολυεπίπεδο και διεπιστημονικό.
Απαιτεί τη σύμπραξη τοπικών κοινοτήτων, σχολικών θεσμών, οικογένειας, πολιτείας και επιστημονικών φορέων. Δε στοχεύει μόνο στην αποτροπή της χρήσης ουσιών, αλλά στην ενδυνάμωση της κοινότητας και της ψυχικής ανθεκτικότητας, στην καλλιέργεια σχέσεων με νόημα και στην ανάπτυξη της συλλογικής ευθύνης και της κριτικής σκέψης. Η 26η Ιουνίου είναι ημέρα επιστημονικής κινητοποίησης και ανάληψης συλλογικής ευθύνης για το μέλλον των παιδιών και των εφήβων μας», καταλήγει δελτίο τύπου του Κ.Π. «Σχεδία».
Ο Σύλλογος Οικογένειας του ΚΕΘΕΑ
Από την άλλη, μπροστά σε μία νέα συνθήκη που αν μη τι άλλο δημιουργεί έντονη ανησυχία για τις επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία και εξέλιξη των «στεγνών» προγραμμάτων που ήδη υλοποιούνται, αλλά και στο αν πρόκειται τα προγράμματα αυτά να έχουν συνέχεια, βρίσκονται τα μέλη των θεραπευτικών κοινοτήτων του ΚΕΘΕΑ καθώς έχει ήδη ξεκινήσει η ενεργοποίηση του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων στον οποίο και συγχωνεύονται πλέον οι δομές του ΚΕΘΕΑ και οι υπόλοιπες δομές πρόληψης και αντιμετώπισης εξαρτήσεων.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Ioannina TV, ο φετινός εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας κατά των Ναρκωτικών βρίσκει τους ωφελούμενους των προγραμμάτων απεξάρτησης, όπως και τις οικογένειές τους μπροστά σε μία διαφορετική πραγματικότητα, κάτι που ισχύει όμως και σε επίπεδο εργαζόμενων καθώς όπως καταγγέλλεται, έχουν ήδη ξεκινήσει οι αντικαταστάσεις και υποβαθμίσεις υπευθύνων των προγραμμάτων του ΚΕΘΕΑ με χρόνια εμπειρίας και η ανάληψη καθηκόντων και αρμοδιοτήτων από νέα στελέχη.
Το ίδιο ισχύει και εφαρμόζεται ήδη και στο ΚΕΘΕΑ Ήπειρος που έχει τεράστια προσφορά στην τοπική κοινωνία, ως μία δημόσια, δωρεάν δομή που στήριξε και στηρίζει εκατοντάδες εξαρτημένους στο δύσκολο αγώνα της απεξάρτησης.
Ο Σύλλογος Οικογένειας του ΚΕΘΕΑ Ήπειρος ως μέλος της Ομοσπονδίας Συλλόγων του ΚΕΘΕΑ πραγματοποίησε μία ανοιχτή δράση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού στο κέντρο της πόλης και σήμερα Πέμπτη στις 18.00 από το διοικητήριο της Περιφέρειας Ηπείρου θα ξεκινήσει μία πορεία προς το παραλίμνιο μέτωπο της πόλης, ως διαμαρτυρία για τις αλλαγές που ήδη έχουν επισυμβεί και ως έκφραση αγωνίας για ό,τι θα ακολουθήσει στο μέλλον.
Σε δηλώσεις της στα τοπικά μέσα, η Κατερίνα Διαμάντη, μέλος του Δ.Σ του Συλλόγου Οικογένειας τόνισε πως η Ομοσπονδία και οι κατά τόπους Σύλλογοι συναισθάνονται τη βαριά ευθύνη και το χρέος που έχουν να διατηρήσουν τη φιλοσοφία των στεγνών προγραμμάτων του ΚΕΘΕΑ «ειδικά σε αυτήν την περίοδο που ο ΕΟΠΑΕ δίνει το τελειωτικό χτύπημα στο ΚΕΘΕΑ παρά τις δήθεν διαβεβαιώσεις της πολιτικής ηγεσίας. Η δημόσια, δωρεάν δομή που γνωρίσαμε και έτυχε να ωφεληθούμε δίνει τη θέση της σε ιδιωτικές δομές, τις οποίες εγκαινιάζει ο υπ. Υγείας, χωρίς όμως να μας λέει το μηνιαίο κόστος που θα πρέπει να πληρώσει ο γονιός για να δει το παιδί του να στέκεται πάλι στα πόδια του. Η λειτουργία του ΚΕΘΕΑ γίνεται αυτή τη στιγμή με εντολές από την Αθήνα, ενώ έχουν υποβαθμιστεί ή καρατομηθεί υπεύθυνοι των προγραμμάτων και των δομών που μετακινούνται σε άλλες δομές ή αποκτούν διοικητικά καθήκοντα», ανέφερε αρχικά η κα Διαμάντη.
Η χορήγηση υποκατάστατων
Όπως επισημάνθηκε μείζον ζήτημα υπάρχει και με τη χορήγηση πλέον και υποκατάστατων στα μέχρι πρότινος «στεγνά» προγράμματα απεξάρτησης του ΚΕΘΕΑ παρότι εξακολουθούν να λειτουργούν παράλληλα και τα «στεγνά» προγράμματα για τους ωφελούμενους που έχουν τη δυνατότητα της επιλογής.
«Το υποκατάστατο έχει εισβάλει παντού στις δομές του ΚΕΘΕΑ και φοβόμαστε ότι σε λίγο καιρό δε θα υπάρχει καν ως επιλογή το «στεγνό» πρόγραμμα. Δεν έχουν σταματήσει τα προγράμματα που εξελίσσονταν πλην του προγράμματος της οικογένειας που υποβαθμίστηκε πλήρως, αλλά λειτουργούν με άλλους υπευθύνους και εργαζόμενους που ήρθαν φυτευτοί, διαταράσσοντας την ισορροπία στις δομές που επιτυγχανόταν από την λειτουργία της αλυσίδας της συμβουλευτικής, της Κοινότητας και της επανένταξης. Πλέον οι δομές αυτές δε συνεργάζονται και η κάθε μία δίνει αναφορά στην Αθήνα. Έχει χαθεί μία σχέση εμπιστοσύνης που κατακτήθηκε με πολύ αγώνα. Η διοίκηση του ΕΟΠΑΕ και το υπ. Υγείας έχουν την ευθύνη, κάνοντας πειράματα με τη ζωή και την ψυχική υγεία ενηλίκων και εφήβων υπονομεύοντας την επίπονη και μακροχρόνια προσπάθειά τους. Εμείς που βγήκαμε νικητές και γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τα αποτελέσματα της φιλοσοφίας του ΚΕΘΕΑ, εμείς που βγήκαμε νικητές απέναντι σε έναν εχθρό που φάνταζε ανίκητος, θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τη φιλοσοφία των «στεγνών» προγραμμάτων, ως χρέος απέναντι στους εαυτούς μας, τα παιδιά μας και την κοινωνία», πρόσθεσε η κα Διαμάντη.
Η Ένωση Γυναικών Ελλάδας
Παράλληλα, και η Ένωση Γυναικών Ελλάδος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών, εκφράζει τον έντονο προβληματισμό της για τις διαστάσεις που λαμβάνει το φαινόμενο των εξαρτήσεων στη χώρα μας, όπως καταγράφεται στην πρόσφατη Πανελλήνια Έρευνα ESPAD 2024.
Η Ένωση Γυναικών Ελλάδος καλεί την Πολιτεία, τους επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, τα σχολεία και τις οικογένειες να αναγνωρίσουν έμπρακτα τη νέα αυτή πραγματικότητα και να ενισχύσουν άμεσα:
• Τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης με έμφασή στο φύλο, που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των κοριτσιών και των νέων γυναικών.
• Την πρόσβαση σε υπηρεσίες ενημέρωσης, ψυχοκοινωνικής στήριξης και θεραπείας, χωρίς διακρίσεις και στιγματισμό και την ενίσχυση των Κέντρων Πρόληψης, όπως είναι η «Σχεδία» στο Νομό Ιωαννίνων.
• Την ενδυνάμωση των κοριτσιών μέσα από την εκπαίδευση, την καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης, της κριτικής σκέψης και της ψυχικής ανθεκτικότητας.
• Τη διαρκή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τη σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης.
Και η ανακοίνωση της Ένωσης Γυναικών, Παράρτημα Ιωαννίνων, καταλήγοντας αναφέρει: «Η πρόληψη των εξαρτήσεων δεν είναι μόνο υπόθεση της υγείας, αλλά και της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της προστασίας των δικαιωμάτων των κοριτσιών και των γυναικών. Αποτελεί συλλογική ευθύνη και επένδυση στο μέλλον της κοινωνίας μας. Κλείνοντας, η 26η Ιουνίου δεν είναι απλώς μια ημέρα συμβολισμού, αλλά μια αφορμή για δράση, αλληλεγγύη και ανάληψη ευθύνης. Η Ένωση Γυναικών Ελλάδος στέκεται δίπλα σε κάθε κορίτσι, κάθε νέα γυναίκα, κάθε μητέρα που δοκιμάζεται ή αγωνίζεται για ένα μέλλον χωρίς εξαρτήσεις. Μαζί μπορούμε να χτίσουμε μια κοινωνία που προστατεύει, στηρίζει και ενδυναμώνει τα κορίτσια και τις γυναίκες, διασφαλίζοντας ίσες ευκαιρίες για υγεία, πρόοδο και αξιοπρέπεια».
Βασίλης Λούπας
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΣΤΙΣ 26-6-2025
