Σύμφωνα με το υπ. Πολιτισμού η εγγραφή του Ζαγορίου ως πολιτιστικό τοπίο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, αποτελεί υποχρέωση της χώρας να προστατεύσει αλώβητη την κληρονομιά της περιοχής, που πλέον καθίσταται παγκόσμια – Κυρ. Μητσοτάκης: «Δικαιώνεται μια προσωπική δέσμευση»
Η εγγραφή του Ζαγορίου ως πολιτιστικό τοπίο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία της χώρας μας.
Η είδηση που είδε το φως της δημοσιότητας το απόγευμα της Τρίτης, έκανε αμέσως τον γύρο της Ελλάδας, καθώς για πρώτη φορά, εγγράφεται στον Κατάλογο ένα πολιτιστικό αγαθό της Ελλάδας, το οποίο αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της νεώτερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Μάλιστα όπως αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού, «για πρώτη φορά εγγράφεται ένα ελληνικό αγαθό ως πολιτιστικό τοπίο, που σημαίνει ότι το Ζαγόρι έχει πλέον αυξημένη προστασία ως μοναδικής αξίας πολιτιστικό αγαθό, αλλά και ως πολύτιμο στοιχείο του ευρύτερου περιβάλλοντος, που διατηρείται σχεδόν αλώβητο. Η εγγραφή του Ζαγορίου ως πολιτιστικού τοπίου σημαίνει ενισχυμένη προστασία του πολιτιστικού και του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς το συγκεκριμένο αγαθό αποτελεί το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης».
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αμέσως μόλις ολοκληρώθηκε η διαδικασία της εγγραφής ευχαρίστησε όσους συνέβαλαν στη σύνταξη του φακέλου υποψηφιότητας και υποστήριξαν το όλο εγχείρημα και σημείωσε πως η «εγγραφή του Ζαγορίου ως Zagori Cultural Landscape, αποτελεί πρόσκληση και υποχρέωση της χώρας μας να διατηρήσει και να προστατεύσει αλώβητη αυτήν κληρονομιά, φυσική και πολιτιστική, που από σήμερα καθίσταται παγκόσμια».
Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική
Σύμφωνα με το υπο. Πολιτισμού, η περιοχή του Ζαγορίου περιλαμβάνει ένα σύνολο οικισμών εξαιρετικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, που συνδέονται μεταξύ τους με ένα μοναδικό δίκτυο λιθόστρωτων μονοπατιών και γεφυριών, που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση.
Οι οικισμοί που περιλαμβάνουν μεγάλα ή μικρότερα αρχοντικά σπίτια, εκκλησίες διακοσμημένες με μοναδικές τοιχογραφίες, σχολεία στα οποία φοίτησαν γενιές Ζαγορησίων, απέκτησαν τη σημερινή τους ιδιαίτερη αρχιτεκτονική μορφή στη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα.
Αυτή η ιστορική περίοδος ακμής των χωριών του Ζαγορίου, ήταν αποτέλεσμα της κινητικότητας των Ζαγορησίων, που άσκησαν το εμπόριο στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη και απέκτησαν την οικονομική δύναμη, που τους επέτρεψε να επενδύσουν στον τόπο τους. Όλα αυτά μέσα σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, σχεδόν ανέγγιχτο από το χρόνο, με δάση, πλούσια βιοποικιλότητα, ποτάμια, λίμνες και εντυπωσιακούς γεωμορφολογικούς σχηματισμούς.
Ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου πρόβαλε τη φυσιογνωμία της περιοχής του Ζαγορίου ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης. Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco αναγνώρισε την ιδιαίτερη αυτή φυσιογνωμία ως ένα εξαιρετικό πολιτιστικό τοπίο.
Η Επιτροπή, βασιζόμενη και στην αξιολόγηση του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου της του ICOMOS, αναγνώρισε την Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Αναγνώρισε επίσης την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Πολλά μέλη της Επιτροπής, βασιζόμενα στις εισηγήσεις τόσο του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου IUCN, όσο και των δικών τους εμπειρογνωμόνων, τόνισαν την ιδιαίτερη σημασία της βιοποικιλότητας του φυσικού περιβάλλοντος των Ζαγοροχωρίων και επαίνεσαν την Ελλάδα για το διαχειριστικό σχέδιο, που περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στον φάκελο υποψηφιότητας, και το οποίο προβλέπει ίση προστασία του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος. Η σύσταση για πιθανή μελλοντική διεύρυνση των ορίων (boundaries) του εγεγγραμένου αγαθού, ώστε να περιλάβει μεγαλύτερο τμήμα του φυσικού τοπίου της βόρειας Πίνδου και να αναγνωριστεί έτσι και η βιοποικιλότητα της περιοχής ως παγκόσμιο αγαθό, αποτελεί ήδη μια αναγνώριση της μεγίστης σημασίας της.
Το ιστορικό
Η όλη προσπάθεια προκειμένου να συγκροτηθεί ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου ξεκίνησε το 2014 και έτυχε της αμέριστης συμπαράστασης του τότε Υπουργού Πολιτισμού Κωνσταντίνου Τασούλα.
Την περίοδο 2015-2019, η προετοιμασία του φακέλου διακόπηκε με αβελτηρία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η εντολή επανεκκίνησης της διαδικασίας δόθηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Σεπτέμβριο του 2019, σε ειδική εκδήλωση που έγινε στο Ζαγόρι.
Το εγχείρημα υπήρξε σύνθετο, καθώς για πρώτη φορά σε σύνταξη φακέλου υποψηφιότητας της χώρας μας έπρεπε να συνεργαστούν πολλές και διαφορετικές ειδικότητες, όπως αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, τοπογράφοι, περιβαλλοντολόγοι, βιολόγοι, δασολόγοι. Ο διάλογος με την τοπική κοινωνία και τους αρμόδιους τοπικούς φορείς ήταν συνεχής και παρά τις δυσκολίες στην άμεση επικοινωνία ως συνέπεια της πανδημίας επετεύχθη η υποβολή του φακέλου στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, έγκαιρα, τον Ιανουάριο του 2021.
Ακολούθησε η μακρά περίοδος αξιολόγησης του φακέλου από τα συμβουλευτικά όργανα της Unesco και η επίσκεψη/αυτοψία των δύο πρώτων ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τον Οκτώβριο του 2021. Η αξιολόγηση, όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, συνεχίστηκε με συνεχείς διαδικτυακές ή δια ζώσης επαφές των αρμόδιων στελεχών του Υπουργείου Πολιτισμού με εμπειρογνώμονες των συμβουλευτικών οργάνων της Unesco, με τη υποβολή των απαραίτητων διευκρινίσεων και των συμπληρωματικών στοιχείων που ζητήθηκαν.
Ο Πρωθυπουργός
«Τα Ζαγοροχώρια κατέχουν τη δική τους θέση στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Δικαιώνεται, έτσι, μία κοινή προσπάθεια του Υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Ηπείρου. Αλλά και μία προσωπική μου δέσμευση από το 2019, αυτό το ασύγκριτης ομορφιάς ελληνικό τοπίο να είναι το πρώτο που θα εγγραφεί στα μητρώα του οργανισμού» αναφέρει ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Στην ανάρτηση που έκανε στο Facebook, με αφορμή την εγγραφή του Ζαγορίου στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco, γράφει ο Κυριάκος Μητσοτάκης:
«Πρόκειται για εξέλιξη που αναγνωρίζει τη μοναδική αρχιτεκτονική 46 οικισμών της Πίνδου, αναδεικνύοντάς τους σε προορισμό για επισκέπτες από όλο τον κόσμο, και τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Ταυτόχρονα, όμως, τους προστατεύει από την αλόγιστη δόμηση και τον υπερτουρισμό. Με άλλα λόγια, ανοίγει τον δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον στο Ζαγόρι και στην Ήπειρο».
Ο Κ. Τασούλας
Μήνυμα για την συγκεκριμένη εξέλιξη απέστειλε και ο Πρόεδρος της Βουλής, Κωνσταντίνος Τασούλας.
Ο κ. Τασούλας, μεταξύ άλλων αναφέρει: «Μόνο συγχαρητήρια αξίζουν στο Υπουργείο Πολιτισμού, στην Περιφέρεια Ηπείρου, στο Δήμο Ζαγορίου και στη Μόνιμη Αντιπροσωπία μας στην UNESCO για τη μεγάλη επιτυχία της εγγραφής του Ζαγορίου ως Πολιτιστικό Τοπίο στον επίζηλο Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Είναι η πρώτη ελληνική εγγραφή στον κατάλογο αυτό και μάλιστα αφορά σε ένα προστατευόμενο, από εδώ και πέρα, πολιτιστικό αγαθό, όχι της αρχαιότητος ή του βυζαντινού Ελληνισμού, αλλά της νεότερης κληρονομιάς μας. Για να καταλάβουμε τη βαρύνουσα σημασία του καταλόγου αυτού από πλευράς προστασίας και παγκόσμιας προβολής, θυμίζω πως ήδη περιλαμβάνει τα Πυρηναία Όρη της Γαλλίας, τους αμπελώνες των κρασιών της Βουργουνδίας και την έπαυλη των Μεδίκων στην Τοσκάνη της Ιταλίας».
Και καταλήγει: «Η ένταξη στον Κατάλογο της Unesco συνεπάγεται για έναν τόπο παγκόσμια αναγνωρισιμότητα και περαιτέρω τουριστική αξιοποίηση. Επιπλέον, δίχως να προϋποθέτει άλλες υποχρεώσεις, καθιστά απαραίτητη την εγρήγορση και τη φροντίδα για τη διατήρηση ακριβώς των χαρακτηριστικών που θα έχουν συμβάλει στη διάκριση αυτή. Τέτοια, εξάλλου, μπορεί και πρέπει να είναι η απάντηση της Ελλάδας στην κρίση: η προβολή της ποιότητας. Το Ζαγόρι διαθέτει ποιότητα και την αναδεικνύει».
Ο Δήμαρχος Ζαγορίου
Και ο δήμαρχος Ζαγορίου, Γιώργος Σουκουβέλος, ευχαριστεί όσους συνέβαλαν στη σύνταξη του φακέλου υποψηφιότητας και υποστήριξαν το όλο εγχείρημα.
Μεταξύ άλλων σε ανακοίνωση του αναφέρει τα εξής: «Θέλω να ευχαριστήσω τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του το Σεπτέμβριο του 2019 δεσμεύτηκε από την Βίτσα για την υλοποίηση αυτής της μεγάλης προσπάθειας, που ξεκίνησε με την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου το 2012 με τον Δήμαρχο Γαβριήλ Παπαναστασίου και είχε αδρανήσει όλο αυτό το χρονικό διάστημα, τον πρόεδρο της Βουλής Κων/νο Τασούλα, την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, τους Υπουργούς Εξωτερικών, τον Περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, τα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Ηπείρου, την Ήπειρος Α.Ε και τους ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων, για τις ατέλειωτες ώρες εθελοντικής εργασίας καθώς και όλους τους Ζαγορίσιους που συμμετείχαν στο εγχείρημα».
Βασίλης Λούπας
