Μετά την ανακοίνωση για εγγραφή δέκα νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπου πλέον ανήκει το σημαντικό έθιμο της Κοπάνης του Δ. Δωδώνης
Το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε την Πέμπτη, την εγγραφή δέκα νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η διαδικασία εμπλουτισμού του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας είναι ετήσια και ξεκινάει τον Ιανουάριο, με τη δημόσια πρόσκληση που απευθύνει η Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα.
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, μετά την αποδοχή της εισήγησης της Επιστημονικής Επιτροπής για την εγγραφή των δέκα νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο, δήλωσε:
«Το ΥΠΠΟ εφαρμόζοντας από το 2006, τη Σύμβαση της Unesco 2003, για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, προσθέτει σήμερα δέκα νέες εγγραφές στον, ήδη, πλούσιο κατάλογο του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, επιβεβαιώνοντας τον πλούτο, την πολυμορφία, τις πολλαπλές επιρροές και την ενσωμάτωση στέρεων παραδόσεων, για τις οποίες είναι περήφανες οι τοπικές κοινωνίες. Ο λαϊκός πολιτισμός μας, οι τελετές, οι γιορτές, οι παραδοσιακές τέχνες, μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, παραδίδοντας στους νεότερους ένα βαθύ πολιτιστικό απόθεμα, που το διαμόρφωσαν ο μόχθος των ανθρώπων, η συνύπαρξη, η αλληλεγγύη η ανάγκη της ταυτότητας. Ένας πλούτος, διαφορετικός από περιοχή σε περιοχή, αποτέλεσμα συλλογικής δραστηριότητας, του μέτρου και της αισθητικής, που φτάνει ζωντανός στις μέρες μας, από τα βάθη του χρόνου και οφείλουμε να τον αναδείξουμε, πιστοί στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Ευχαριστώ την αρμόδια Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου, καθώς και την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την αφοσίωσή τους στην διάσωση και ανάδειξη του άυλου πολιτιστικού μας αποθέματος, με την Εφαρμογή της Σύμβασης της UNESCO».
Η Ελλάδα ως κράτος – μέλος εμπλουτίζει συστηματικά το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, εφαρμόζοντας τη διαδικασία εμπλουτισμού του Ευρετηρίου, το οποίο και αποτελεί σημαντική προτεραιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ο λόγος δίνεται στις ίδιες τις κοινότητες, φορέων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, προκειμένου να τεκμηριώσουν και να αναδείξουν τα στοιχεία που οι ίδιες θεωρούν μέρος της συλλογικής τους ταυτότητας. Επιπλέον, η διαδικασία εγγραφής στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς παρέχει ένα πλαίσιο συνεργασίας των κοινοτήτων με την διοίκηση και την επιστημονική κοινότητα, για την εκπόνηση σχεδίων και την εφαρμογή πολιτικών που στοχεύουν στη διαφύλαξη των στοιχείων και τη μετάδοσή τους στις νεότερες γενιές.
Τα δέκα νέα στοιχεία μελετήθηκαν συστηματικά από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003) και τις ίδιες τις κοινότητες φορέων.
Η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή γνωμοδότησε επί των προτάσεων, στην συνεδρίαση της 7ης Απριλίου 2023. Η εισήγησή τους έγινε αποδεκτή, στο σύνολό της, από την Υπουργό Πολιτισμού.
Μεταξύ των στοιχείων που εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι και δυο από την Ήπειρο. Ο λόγος για τα εξής:
Το Μοιρολόι της Παναγίας, στην Κοπάνη Δωδώνης:
Είναι πασχαλινά κάλαντα που ψάλλονται κάθε Μεγάλη Παρασκευή σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων και στην Κοπάνη Δωδώνης. Τα κάλαντα αφηγούνται τον θρήνο της Παναγίας για τον μονογενή υιό της.
Τα μέλη της κοινότητας Κοπάνης, η πλειονότητα των οποίων δεν κατοικεί πλέον μόνιμα στο χωριό, έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν και να ανανεώσουν τους κοινούς δεσμούς τους, συμμετέχοντας στο έθιμο που διατηρεί ζωντανή την παράδοση των προγόνων τους. Το Μοιρολόι της Παναγίας αναβιώνει στην Κοπάνη από το 2006, συνιστώντας μια σημαντική έκφανση της συλλογικής μνήμης της κοινότητας.
Μπαντίδοι και Γαϊτανάκι Άρτας (παραδοσιακά δρώμενα Αποκριών):
Εθιμικά αποκριάτικα δρώμενα που τελούνται στην πόλη της Άρτας, με κύρια χαρακτηριστικά τις μεταμφιέσεις, τις πατινάδες με συνοδεία παραδοσιακής ζυγιάς και τις στάσεις σε καθορισμένα σημεία, όπου επιτελούνται ορχηστικά επεισόδια με περιπαικτικά δίστιχα, με κύκλιους αποκριάτικους χορούς.
Οι Μπαντίδοι είναι μπουλούκια δέκα-δεκαπέντε ανδρών, οι οποίοι την Πέμπτη και την Παρασκευή, πριν από τη Μεγάλη Αποκριά, ξεκινούν από τις γειτονιές της Άρτας τραγουδώντας και πειράζοντας τον κόσμο. Καταλήγουν στις κεντρικές οδούς της πόλης, σατιρίζοντας την επικαιρότητα, πρόσωπα και καταστάσεις.
Tο Σάββατο της Αποκριάς οι συμμετέχοντες, φορώντας μάσκες και ντυμένοι είτε ως γενίτσαροι είτε ως νύφες, βγαίνουν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης και στις γειτονιές. Κάθε λίγο σταματούν και πλέκουν το γαϊτανάκι, ένα ξύλο που στην κορυφή του δένονται και κρέμονται δώδεκα κορδέλες, όσοι και οι μήνες του χρόνου, πότε με συρτούς χορούς, πότε με τσάμικα (ιδιαίτερη μελωδία με το όνομα Γαϊτανάκι) και στο τέλος με τα μαλώματα των βιολιτζήδων.
Μετά το πλέξιμο ακολουθούν αποκριάτικα δρώμενα και χοροί. Το έθιμο αποτελεί σημαντική έκφραση της συλλογικής μνήμης και ταυτότητας της πόλης της Άρτας και των απανταχού Αρτινών.
